Khmer Movies

sam sameth

Cambodia National Rescue

6 hrs · Cambodia ·

កំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ

20 May 2016 ·

ខេត្តខ្មែរបុរាណដែលបាត់បង់ទៅសៀម

======================

facebook.com-%E1%9E%80%E1%9F%86%E1%9E%8E%E1%9…-…

ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការបាត់បង់ដីខ្មែរទៅក្នុងដៃសៀម ចាប់តាំងពីសតវត្សទី ១៣ មក ឬក្រោយនេះបន្តិច ពីសតវត្សទី១៥-១៦ មានអ្នកស្រាវជ្រាវខ្លះទទួលស្គាល់ថា កម្ពុជា បានបាត់បង់ត្រឹមតែ១១-១២ខេត្ត ប៉ុណ្ណោះ។ ខេត្តទាំងនោះគឺ : ខេត្ត ស៊ីសាកេត (ខុខ័ន្ទ), សុរិន្ទ្រ (សង្គៈ), នគររាជសីមា, បុរីរម្យ, ស្រះកែវ, បច្ចឹមបុរី, (ស្ទឹងជ្រៅ) អ៊ូប៊ុន, ខនកែន, ច័ន្ទបុរី, ត្រាច (ត្រាត), ធនបុរី និងអាយុធ្យា។

ការបាត់បង់នេះ គឺដោយសារតែការចាញ់សង្គ្រាមវាតទីពីសំណាក់ស្តេចសៀម ដែលមានបំណងត្របាក់យកទឹកដីខ្មែរធ្វើជាទឹកដីខ្លួន ឬក៏ជួនកាលមានមហិច្ឆិតាយកប្រទេសខ្មែរ ធ្វើជាប្រទេសចំណុះ ដើម្បីទប់ទល់នឹងឥទ្ធិពលវៀតណាមលើខ្មែរ លើកលែងតែករណីក្បត់មួយពីរតែប៉ុណ្ណោះ។

ខេត្តខ្មែរបុរាណទាំងនោះត្រូវបានបាត់បង់ជាបន្តបន្ទាប់ទៅសៀម ដូចដែលទើបពោលនៅសម័យក្រោយពីសម័យអង្គរ។ ក៏ប៉ុន្តែ ដោយមានភស្តុតាងប្រវត្តិសាស្ត្រជាច្រើនឥតប្រកែកបាន បានឲ្យដឹងថា បណ្តាខេត្តថៃផ្សេងៗ ឯទៀតមួយចំនួន ក៏ធ្លាប់ជាអតីតទឹកដីរបស់ខ្មែរដែរ ចាប់តាំងពីការកកើតព្រះរាជាណាចក្រខ្មែរមកម្ល៉េះ ទោះបីជាព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរ មិនបានកត់ត្រាក្តី។ នេះជាអ្វីមួយដែលតម្រូវឲ្យមានការបកស្រាយអំពីវិសាលភាព នៃភូមិសាស្ត្រជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ប្រជាជនខ្មែរ ហើយបំពេញបន្ថែមចន្លោះខ្វះខាតទាំងឡាយដែលអាចធ្វើទៅបាន។

តើមានខេត្តណាខ្លះទៀតដែលត្រូវបានបាត់បង់លើថៃ រវាងសតវត្ស១៣ និង១៦ ទោះជាមានកាលបរិច្ឆេទខុសគ្នាក្តី ពីព្រោះយន្តការវាតទីនិយមត្រូវបានអនុវត្តឡើងដោយសន្សឹមៗ ដូចរូបភាពបណ្តាញនៃសំណាញ់សំបុកពីងពាង។

ជាបឋមប្រវត្តិវិទូ ដែលសិក្សាពីប្រវត្តិសាស្ត្រនៃប្រទេសកម្ពុជា ចាត់ទុកស្របគ្នាថា ជនជាតិថៃជាជនអន្តោប្រវេសន៍ ដែលបានកសាងព្រះរាជាណាចក្ររបស់ខ្លួន លើទឹកដីខ្មែរបុរាណ គឺខេត្តសុខោទ័យ ក្នុងដំណាក់កាលដំបូងបង្អស់ ហើយមិនយូរប៉ុន្មាន ក៏បានវាតទីមកដល់អាណាខេត្តនានារបស់ខ្មែរទៀត គឺខេត្តអយុធ្យា និង លពបុរី ជាដើម។ តែប្រវត្តិវិទូ មិនបានបញ្ជាក់អំពីឈ្មោះនៃខេត្តទាំងនោះ ក្នុងការសិក្សារបស់គេឡើយ ដោយហេតុថា មានបញ្ហាសាំញុំ ហើយមួយវិញទៀត ឈ្មោះនៃខេត្តខ្មែរដែលស្ថិតក្នុងព្រះរាជាណាចក្រថៃបច្ចុប្បន្ន ក៏ពុំត្រូវបានគូសបញ្ជាក់ដោយសិលាចារឹកដែរ លើកលែងតែករណីខ្លះដែលឈ្មោះនៃទីក្រុងមួយចំនួនតូច ត្រូវបានចារលើផ្ទាំងសិលាចារឹក ព្រះខ័នក្នុងរជ្ជកាលរបស់ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧។ ចំពោះបញ្ហានេះយើងនឹងពិនិត្យនៅពេលបន្តិចទៀត។

យើងគិតថា ជាការប្រសើរជាង បើយើងចាត់ទុកថា យើងពុំដឹងអំពីឈ្មោះពិតរបស់អតីតខេត្តនានា របស់ខ្មែរក្នុងប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន ដែលត្រូវបានបាត់បង់ទៅហើយនោះ ហើយឈ្មោះដែលត្រូវបានផ្លាស់ប្តូរ ឬបង្កើតឡើងថ្មីរវាងសតវត្សទី១៤-១៨ គឺត្រូវបានធ្វើឡើងតាមការវិវត្តិន៍របស់សង្គមជាតិថៃ ក្នុងឋានៈជារដ្ឋឯករាជ្យថ្មីមួយ ។

តែទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយក៏តឹកតាងខាងបុរាណវិទ្យា ដូចជាប្រាង្គប្រាសាទជាដើម ជាពិសេស សិលាចារឹកបង្ហាញថា ការស្នងរាជ្យរបស់មហាក្សត្រខ្មែរត្រូវបានបន្តពីសម័យមុនអង្គរ ដោយមិនស្រាកស្រាន្ត មុនផែនដីថៃត្រូវបានផ្តាច់ចេញពីចក្រភពកម្ពុជទេស។ រីឯជនជាតិថៃដើមកំណើតខ្មែរ តែងរស់នៅលើទឹកដីរបស់ខ្លួនរហូតដល់សតវត្ស ទី២១នេះ ដូចករណីខេត្តអ៊ូប៊ុន, ស៊ីសាកេត, បុរីរម្យ, សុរិន្ទ្រ, ស្រះកែវ, បច្ចឹមបុរី និងច័ន្ទបុរីជាដើម។ ដូច្នេះយើងត្រូវតែទទួលស្គាល់ថា មិនមែនមានត្រឹមតែខេត្ត១១-១២ ទេ ដែលព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា បានបាត់ទៅលើព្រះរាជាណាចក្រថៃនោះ។

ចំពោះយើង ប្រវត្តិវិទូផ្សេងទៀត ត្រូវគិតថា ខេត្តដែលបាត់បង់ពិតនោះ រួមមានខេត្តមួយចំនួនផ្សេងទៀតផងដែរ។

នៅភូមិភាគខាងជើងឆៀងខាងកើតនៃទីក្រុងបាងកក យើងឃើញមានខេត្ត : នគនផានុំ, សាគននគន, ណងខៃ, លើយ, បុរីរម្យ, នគររាជសីមា (ពិមាឃ), ស៊ីសាកេត, សុរិន្ទ្រ, អ៊ូប៊ុន, រយអេត, យសោថន, មុខតាហាន, ឧត្តនថានី, ជ័យភូមិ, មហាសារខាំ, កាឡាស៊ីន និង ខនកែន ។

សូមកត់សម្គាល់ថា លើកលែងតែខេត្តលើយ និងមុខតាហានចេញ ដែលយើងពុំបានទៅដល់ ហើយពុំដឹងថា មានវប្បធម៌បុរាណខ្មែរនៅទីនោះដែរឬអត់។ ចំណែកខេត្តផ្សេងៗទៀត សុទ្ធសឹងតែបានបន្សល់ទុកនូវប្រាង្គប្រាសាទខ្មែរ ឬក៏ស្លាកស្នាមវប្បធម៌ខ្មែរផ្សេងៗ ដូចជាចម្លាក់ និង សិលាចារឹកជាដើម ដែលមានចំនួនយ៉ាងក្រាសក្រែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍។

ទាក់ទិនទៅនឹងភូមិភាគខាងត្បូង សូមរំលឹកថា តំបន់នៅនគរស្រីធម្មរាជ, សុរាតថានី ប៉ាក្តាលុង សុងក្លា, យ៉ាឡា, ជាដើម ដែលស្ថិតក្នុងភូមិភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសសៀមបច្ចុប្បន្ន សុទ្ធសឹងតែមានមនុស្សខ្មែររស់នៅរហូតដល់សតវត្សទី១៧ ដោយហេតុថា ស្ថិតក្នុងព្រំប្រទល់នៃដែនដីខ្មែរ គឺអាណាចក្រភ្នំ និងចេនឡា។

តាមរយៈកំណត់ហេតុចាស់ៗរបស់ចិន យើងដឹងទៀតថា ភូមិភាគកណ្តាលនៃប្រទេសថៃវិញ ក៏ដូច្នេះដែរ ដោយហេតុថា តំបន់នេះឈ្មោះតំបន់ដីក្រហម (សៀនឡូ)។

សូមជម្រាបផងដែរថា សិលាចារឹកខ្លះក្នុងភូមិភាគកណ្តាល និងភូមិភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្នសុទ្ធសឹងតែត្រូវបានចារឡើងជាភាសាមន ទន្ទឹមគ្នានិងសិលាចារឹកខ្មែរ ។ សិលាចារឹកដំបូង ដែលសរសេរជាភាសាមនមានលក្ខណៈខ្លីៗ ហើយប្រហែលជាចារឡើងនៅស.វទី៧-៨ តែគ្មានបង្ហាញតឹកតាងអ្វីសោះ ក្រៅពីថា ប្រជាពលករក្នុងតំបន់នោះគោរពព្រះពុទ្ធសាសនាភាគច្រើន ហើយដែលគេធ្លាប់ស្គាល់ថា ជាមនទ្វារវតី ។

ក៏ប៉ុន្តែ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី បើយោងតាមការស្រាវជ្រាវថ្មី ក៏គ្មានតឹកតាងណាមួយជាក់ច្បាស់ដែលបញ្ជាក់ថា ទ្វារវតី គឺជារាជធានី ឬក៏ជារដ្ឋឯករាជរបស់មនឡើយ តែជាមជ្ឈមណ្ឌលវប្បធម៌បែបពុទ្ធនិយមដ៏រុងរឿងថ្កើងថ្កានអស្ចារ្យ ដែលបានរីកដុះដាល នៅលើទឹកដីតែមួយ ជាមួយនឹងទឹកដីខ្មែរ គឺខេត្តលវោ ឬលពបុរីបច្ចុប្បន្ន។ គប្បីរំលឹកឡើងផងដែរថា តាមរឿងដំណាលខ្មែរមួយ ស្រីនគរលវោ មានរូបឆោមល្អ ហើយឆើតឆាយណាស់។

ដូចដែលយើងបានពោលរួច ខេត្តខ្មែរនេះធ្លាប់មានទំនាក់ទំនងខាងវប្បធម៌យ៉ាងជិតស្និតជាមួយ អង្គរបុរី ឬវ្យាធបុរៈ ហើយឈ្មោះរបស់ខេត្តនោះត្រូវបានគូសបញ្ជាក់ក្នុងសិលាចារឹកនា សម័យអង្គរមួយ គឺសិលាចារឹក K 18 តម្កល់សព្វថ្ងៃនៅសារមន្ទីរជាតិភ្នំពេញ។

ទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្របានឲ្យដឹងថា ភូមិភាគកណ្តាលនេះជាភាគមួយនៃចក្រភពនគរភ្នំ និងចេនឡា ហើយក៏មិនមែនជាទឹកដីរបស់មនដែរ ។ ផ្ទុយពីការអះអាងរបស់អ្នកប្រវត្តិវិទូថៃ តំបន់នេះ គឺពិតជាទឹកដីរបស់ខ្មែរមែន តាំងពីដើមមក ។

ជាការពិតណាស់ មុនសតវត្សទី១៣ តំបន់់ភូមិភាគកណ្តាលជាពិសេស នៅខេត្តអយុធ្យានៃប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្នពុំទាន់មានវត្តមានរបស់ជន ជាតិថៃនៅឡើយទេ ហើយស្ថានភាពនេះក៏ដូចជានៅតំបន់ភូមិភាគឦសាន និងខាងត្បូងផងដែរ ហើយភាសាថៃក៏ពុំទាន់ត្រូវគេប្រើប្រាស់នៅឡើយដែរ ដោយអ្នកម្ចាស់ស្រុក។

បើនិយាយអំពីជាតិពន្ធុវិទ្យា មានតែខ្មែរ និងកុលសម្ព័ន្ធមន-ខ្មែរ តែប៉ុណ្ណោះ ដែលរស់នៅ។ នៅកន្លែងខ្លះក៏មានជនជាតិមនរស់នៅដែរ នៅភូមិភាគខាងជើង ដូចជានៅហរិបុណ្យជាដើម រហូតនៅសតវត្សទី១២-១៣។ ភាពខុសគ្នារវាងខ្មែរ និងមន គឺវិស័យសាសនាដែលធ្វើឲ្យសិល្បៈវប្បធម៌របស់ពួកគេមានលក្ខណៈខុសពីខ្មែរ។

លោកជីវតាក្វាន់ បានឲ្យដឹងថា នៅឆ្នាំ១២៩៦ ពួកសៀម ឬសៀននៅភាគនិរតីអង្គរ ពោលគឺនៅម្តុំអយុធ្យា បានបើកការវាយលុកទីក្រុងអង្គរលើកទីមួយ ដូចដែលព្រះរាជពង្សាវតារខ្មែរបានលើកឡើងដែរ ហើយនៅរវាងឆ្នាំ១៣៥៣ - ១៣៥៧ អង្គរត្រូវធ្លាក់ក្នុងកណ្តាប់ដៃសៀម។

ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ព្រះរាជពង្សាវតារបានបន្តទៀតថា ក្រោយមកបន្តិច ក្នុងរាជស្តេចស្រីសុរិយោវង្ស អង្គរក៏ត្រូវរំដោះបានវិញ។ យើងក៏ដឹងទៀតថា ទ័ពសៀមមិនបានឲ្យខ្មែរសុខទេ ព្រោះថា មិនយូរប៉ុន្មានទេ សៀមវាយលុកហើយកាន់កាប់អង្គរម្តងទៀត។

ច្បាប់ពង្សាវតារបាននិយាយបន្តទៀតថា លើកនេះក៏ដូចលើកមុនៗ ស្តេចខ្មែរ គឺព្រះបាទពញាយ៉ាតបានរំដោះព្រះរាជនគរ ឲ្យរួចផុតពីបច្ចាមិត្រ ហើយដើម្បីជៀសផុតពីការទន្ទ្រានមិនស្រាកស្រាន្ត ពីសំណាក់សៀមមកពីអាយុធ្យា ទ្រង់ក៏បង្ខំព្រះកាយយាងចាកចេញពីព្រះរាជធានី យាងមកកាន់តំបន់ស្រីសន្ធរនៅឆ្នាំ១៣៨៨ ។ ព្រឹត្តការណ៍ខាងលើនេះ គឺជាទីបញ្ចប់ ឬអវសាននៃសម័យអង្គរដែលធ្លាប់តែរុងរឿងថ្កើនថ្កាន។

ឯកសារមូលដ្ឋានដ៏រឹងមាំមួយទៀតដែលយើងត្រូវលើកនៅទីនេះ គឺប្រភពសិលាចារឹកខ្មែរនាសម័យបុរេអង្គរ និងអង្គរ នៅលើទឹកដីថៃសព្វថ្ងៃនេះ។ ឧទាហរណ៍ជាក់ស្តែង គឺវត្តមានរបស់ស្តេចខ្មែរមុនអង្គរត្រូវបានគូសបញ្ជាក់ នៅក្នុងភូមិភាគឦសាននៃប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្នតាមរយៈសិលាចារឹក។ ស្តេចភវវរ្ម័នទី១ និងមហេន្ទ្រវរ្ម័ន ធ្វើដំណើរទៅកាន់ភូមិភាគខាងលើនេះ មិនមែនជាការឈ្លានពាន ដើម្បីពង្រីកទឹកដីក្នុងន័យវាតទីនិយម ដូចគេបានយល់ដោយភ័ន្តច្រឡំនោះទេ ផ្ទុយទៅវិញ ការធ្វើដំណើរពីខេត្តចម្ប៉ាសាក់ឆ្ពោះទៅទិសខាងជើងនៃប្រទេសកម្ពុជា សព្វថ្ងៃនៅក្រចេះ ស្ទឹងត្រែង កំពង់ធំ និងឆ្ពោះទៅកាន់ផ្នែកខាងក្រោម គឺគ្រាន់តែជាការពង្រីកឥទ្ធិពល ដណ្តើមអំណាចនៅលើដែនដីមួយ ដែលប្រជាជនមានប្រវត្តិសាស្ត្ររួមពង្សាវតា វប្បធម៌ និងភាសារួមដែលស្ថិតក្នុងអម្បូរមន-ខ្មែរ តែប៉ុណ្ណោះ។

ភស្តុតាងមួយចំនួនធំ គឺសិលាចារឹកដងរែក ក៏បានគូសបញ្ជាក់អំពីការកាន់កាប់ទឹកដីនេះចាប់តាំងពីចុងសតវត្សទី៦ រហូតដល់សម័យអង្គរដែរ ដែលរួមមានសិលាចារឹករបស់ព្រះបាទភវវរ្ម័នទី១ និងព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័ន នាសម័យមុនអង្គរ។ ចំពោះសិលាចារឹកមុនអង្គរទាំងនោះ គេឃើញសិលាចារឹក K 364, K 1173 និង K 1174 នៅចម្ប៉ាសាក់ K 122 នៅក្រចេះ K 515 នៅនគររាជសីមា, K 116 និង K 720 នៅស្ទឹងត្រែង K 508, K 509 និង K 496 នៅអ៊ូប៊ុន Ka 76 នៅបុរីរម្យ K 979 នៅស្រីទេព K 213 នៅបាត់ដំបង K 969 នៅតាប្រាយា ខេត្តស្រះកែវ K 377 នៅសុរិន្ទ្រ និង K 1102 នៅខនកែន។

គួរកត់ចំណាំថា សិលាចារឹកបុរេអង្គរទាំងនោះគូសបញ្ជាក់អំពីជ័យជំនះរបស់ចេនឡា ដែលដឹកនាំដោយព្រះបាទភវវរ្ម័ន និងមហេន្ទ្រវរ្ម័នលើនគរភ្នំ។

ទន្ទឹមនឹងនេះ គួរត្រូវដឹងដែរថា សិលាចារឹកក៏ជាអំណះអំណាងសំខាន់បំផុត ដែលបញ្ជាក់ថា ទឹកដីនៃប្រទេសលាវ ថៃ និងខ្មែរបច្ចុប្បន្ន គឺជាទឹកដីតែមួយ ដែលគ្រប់គ្រងដោយស្តេចខ្មែរ ដែលមានការសាងសង់យ៉ាងច្បាស់លាស់។ ឧទាហរណ៍ តាមសិលាចារឹក K 479 នៅស្រីទេព ខេត្តពេជ្រប៊ុន យើងដឹងថា ព្រះបាទភវវរ្ម័នគឺជាព្រះរាជបុត្រារបស់ព្រះធិវិន្ទវរ្ម័ន និងជាព្រះរាជនត្តារបស់ ចក្រវតិ័ន។ សិលាចារឹក K 508 បានឲ្យដឹងថា ព្រះបាទមហេន្ទ្រវរ្ម័ន ចូលសោយរាជមាននាមថា ចិត្រាសេន គឺជាបងប្អូនគ្នាជាមួយ នឹងព្រះបាទភវវរ្ម័ន ដែលត្រូវជាបុត្រារបស់ព្រះបាទវីរវរ្ម័ន និងជាព្រះរាជនត្តារបស់សាវ៌ភោម។ រីឯសិលាចារឹក K 1173 បានបញ្ជាក់ថា ព្រះនាមឪពុកមា របស់ព្រះបាទចិត្រសេន មហេន្ទ្រវរ្ម័ន មានព្រះនាមថា ស្រីក្រតានតបាស ។

និរន្តភាពនៃការគ្រប់គ្រងឬ ជាអ្វីមួយដែលគេហៅថាអំណាចនយោបាយរបស់ខ្មែរនៅប្រទេសថៃ នាជំនាន់នោះ ក៏ត្រូវបានបន្តរហូតដល់សម័យអង្គរ ដូចការរកឃើញសិលាចារឹកមួយចំនួន ជាឧទាហរណ៍ស្រាប់។

ក្នុងចំណោមសិលាចារឹកខ្មែរនាសម័យអង្គរ នៅភូមិភាគឦសាន នៃប្រទេសថៃវិញ មានសិលាចារឹក Ka 77 មួយនៅខេត្តសគននគន ដែលគួរឲ្យចាប់អារម្មណ៍ជាងគេ ព្រោះបានផ្តល់នូវពាក្យវិភាន ឬពិតាន ជាលើកដំបូងបង្អស់នៅឆ្នាំ ៩៨៨ ស.ក ដែលត្រូវនឹងឆ្នាំ ១០៦៦ នៃគ.ស ។

ភូមិភាគនៃប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន ជាពិសេសនៅខេត្តនគរសវ័ន (នគរសួគ៌) ខាងជើងខេត្តលពបុរី ក៏បានបង្ហាញជាប្រយោលនូវវត្តមានរបស់ខ្មែរតាមសិលាចារឹកដែរ ដូចករណីសិលាចារឹក K 966 ជាភាសាបាលី និងខ្មែរនៅឆ្នាំ ១១៦៧ នៃគ.ស ជាដើម។

នៅជិតខេត្តអយុធ្យា មានសិលាចារឹកមុនអង្គរមួយផ្ទាំង ដែលគេបានរកឃើញ គឺ K 965 ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងព្រះបាទហស៌វរ្ម័ន ដែលត្រូវជាព្រះរាជនត្តារបស់ព្រះមហាក្សត្រខ្មែរដ៏សំខាន់មួយក្នុង ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា គឺព្រះបាទឦសានវរ្ម័ន (៦១០ -៦៣៥ គ.ស)។ រីឯសម័យអង្គរវិញ ក៏ដូច្នេះដែរ ដូចករណីសិលាចារឹកអយុធ្យាមួយថ្មីចារនៅឆ្នាំ៩៣៧ នៃគ.ស ជាសំស្រឹ្កត និងខ្មែរ ជាឧទាហរណ៍ស្រាប់។

សរុបមក ការដែលគេនិយាយថា ព្រះបាទសុរិយាវរ្ម័នទី១ បានពង្រីកទឹកដីខ្មែរលើថៃជាការមិនត្រឹមត្រូវ ព្រោះថា ទឹកដីថៃបច្ចុប្បន្ន គឺជាទឹកដីរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទាំងស្រុង។ វិសាលភាពនៃទឹកដីខ្មែរ ក្នុងសម័យមហានគរមិនមែនបានលាតសន្ធឹងពីតំបន់អង្គរ ដែលជាមជ្ឈមណ្ឌលនៃអំណាចកណ្តាលទៅដល់ភូមិភាគកណ្តាលនៃប្រទេសថៃ បច្ចុប្បន្ន ដោយនយោបាយឈ្លានពានពង្រីកទឹកដីនោះទេ ហើយភូមិភាគនេះ ក៏មិនទាន់មានវត្តមានរបស់ជនជាតិថៃមករស់នៅ នៅឡើយផងដែរ។

ភស្តុតាងបុរាណវិទ្យាបញ្ជាក់យ៉ាងច្បាស់ថា វិសាលភាពនៃដែនដីខ្មែរអង្គរគឺជាលទ្ធផលនៃការបង្រួបបង្រួមជាតិខ្មែរ ជាច្រើនជំនាន់ ហើយត្រូវធ្វើឡើងជាបន្តបន្ទាប់ដោយឆ្លងកាត់ច្រើនដំណាក់កាលនៃកាលប្បវត្តិ ពោលគឺ មិនមែនជាការឈ្លានពានរបស់ខ្មែរ ទៅលើជនជាតិផ្សេងនោះទេ។ ខាងលើនេះ គឺជាសច្ចភាពនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ។

គួរកត់សម្គាល់ផងដែរថា ការសិក្សានៅខេត្តលពបុរី ក៏ឲ្យដឹងទៀតថា នៅសម័យនគរភ្នំ និងចេនឡា ខេត្តលពបុរី គឺជាមជ្ឈមណ្ឌលនយោបាយ វប្បធម៌ យ៉ាងសំខាន់ មានលក្ខណៈដូចគ្នានឹងអង្គរបុរី អ៊ូថង។ សំណង់សិល្បៈស្ថាបត្យកម្ម និងផ្ទាំងសិលាចារឹកមុនអង្គរ និងអង្គរជាច្រើន ដែលតម្កល់សព្វថ្ងៃក្នុងសារមន្ទីរនៃខេត្តនេះ ជាតឹកតាងស្រាប់។

មានន័យថា ទឹកដីភូមិភាគឦសាន កណ្តាល និងភូមិភាគខាងត្បូងនៃប្រទេសថៃបច្ចុប្បន្ន មិនគ្រាន់តែមានជនជាតិខ្មែររស់នៅរួចហើយ មុនការមកដល់នៃជនជាតិថៃតែប៉ុណ្ណោះទេ ក៏ប៉ុន្តែជាទឹកដីដែលគ្រប់គ្រងដោយព្រះរាជវង្សានុវង្សខ្មែរថែមទៀតផង ពោលគឺ ស្ថិតក្រោមអធិបតេយ្យភាពរបស់អាជ្ញាធរខ្មែរពិតៗ ដែលគេមិនត្រូវមានការភ័ន្តច្រឡំ ឬបំភ្លើសការពិតឡើយ ។

ដោយសារតែជនជាតិសៀម ឬសៀមជាជនជាតិចំណូលថ្មី ក្នុងអតីតព្រះរាជាណាកម្ពុជាបុរាណ ដែលសព្វថ្ងៃ បានក្លាយទៅជាព្រះរាជាណាចក្រថៃ ទើបគេបានជួបប្រទះនូវស្លាកស្នាមវប្បធម៌ខ្មែរគ្រប់យុគ គ្រប់សម័យកាល តាំងពីសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ រហូតដល់សព្វថ្ងៃ។

ដូចនេះព្រះរាជាណាចក្រថៃបច្ចុប្បន្ន គឺជាការផ្គុំឡើងដោយការច្របាច់ចូលគ្នានូវអាណាខេត្តខ្មែរទាំងឡាយ ទាំងធំទាំងតូច ដែលប្រជាជនខ្មែរបានបាត់បង់ជាបន្តបន្ទាប់ក្នុងយន្តការនៃ ប្រវត្តិសាស្ត្រ។ ព្រឹត្តការណ៍នេះបានកើតឡើងក្រោយពីការលេចធ្លោឡើងរដ្ឋសៀម ដំបូងបង្អស់នៅសុខោទ័យ។

ដូច្នេះអាចធ្វើឲ្យគេសន្និដ្ឋានអំពីប្រភពមន-ខ្មែរ ចំពោះសមិទ្ធិផលសង្គម វប្បធម៌ នាសម័យបុរេប្រវត្តិសាស្ត្រ និងខ្មែរ នាសម័យប្រវត្តិសាស្ត្រ ពោលគឺសតវត្សរ៍ទី១ ដល់សតវត្សរ៍ទី១៣ - ១៤ ។

ជារួម គេអាចឈ្វេងយល់ពីការបាត់បង់នៃទឹកដីខ្មែរដ៏ធំធេងនេះយ៉ាង ត្រឹមត្រូវ ជាបន្តបន្ទាប់តាមវឌ្ឍនការនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ ដោយមានបុរាណវិទ្យាជាភស្តុតាងឥតប្រកែកបាន។

តែទោះយ៉ាងនេះក្តី យើងនៅមិនទាន់អាចកំណត់ចំនួនខេត្តខ្មែរទាំងនោះយ៉ាងប្រាកដបាននៅឡើយ ពីព្រោះតាមពិតទៅ ក្រោយពីការដណ្តើមបានខេត្តបុរាណទាំងនោះ អាជ្ញាធរសៀមរមែងតែផ្លាស់ប្តូរឈ្មោះជានិច្ច។ ដូច្នេះ យើងអាចដឹងឈ្មោះបាន ប្រាកដនៃឈ្មោះខេត្តណាមួយបានជាស្ថាពរ លុះត្រាតែមានចំណារលើថ្ម ឬកំណត់ហេតុផ្សេងៗ ដែលយើងអាចផ្ទៀងផ្ទាត់យ៉ាងត្រឹមត្រូវហ្មត់ចត់។

ម្យ៉ាងវិញទៀត យើងបានធ្វើការកត់សម្គាល់រួចមកហើយនូវវត្តមាននៃខេត្តខ្មែរមួយចំនួន ដែលត្រូវបានចារនៅលើផ្ទាំងសិលាប្រាសាទព្រះខ័ន នាចុងសតវត្ស ទី១២ នៃគ.ស យ៉ាងហោចណាស់ក៏មួយចំនួនដែរ តែក្រោយមកដោយរវាងសតវត្សទី១៣ និង១៨ យើងពុំមានអត្ថបទសិលាចារឹកបញ្ជាក់ នេះជាការណ៍មួយផ្តល់ក្តីលំបាកជាច្រើន ដើម្បីកំណត់ឈ្មោះនៃអាណាខេត្តទាំងនោះ ឲ្យបានជាក់លាក់។

ទោះយ៉ាងណាក៏ដោយ សិលាចារឹកនិងអត្ថបទមួយចំនួន ជាពិសេស សិលាចារឹកប្រាសាទព្រះខ័ន បានបង្ហាញឲ្យឃើញច្បាស់នូវឈ្មោះខេត្ត ឬបុរីមួយចំនួនដូចតទៅនេះ : លពបុរី (ល្វបុរី), ផេតបុរី (វេជ្របុរី), និង កញ្ជានៈបុរី (សិង្ហបុរី) ជាដើម។

សំខាន់ជាងនេះទៀត ទម្រង់លក្ខណៈព្រមទាំងឈ្មោះរបស់ខេត្តខ្មែរបុរាណទាំងនោះត្រូវគេ ផ្លាស់ប្តូរដោយសមស្របតាមការអភិវឌ្ឍន៍ ឬទំនើបកម្ម តាមដំណាក់កាលនីមួយៗនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ គឺមានការបង្កើតខេត្តថ្មី ថែមទៀតផង ដូចប្រទេសខ្មែរនាសម័យទំនើបអញ្ចឹង។

ដូច្នេះ ជាទូទៅ គេយល់ថា គេមិនគប្បីចាប់អាម្មរណ៍លើចំនួនខេត្តដែលបានបាត់បង់រួចទៅហើយ ក្នុងអតីតកាលនោះទេ។ សម្រាប់យើង ដើម្បីប្រមើមើលឲ្យឃើញពីវិសាលភាពនៃទឹកដីខ្មែរនាសម័យមហានគរ គេត្រូវធ្វើសេចក្តីសង្កេតថា ទឹកដីថៃទាំងអស់មកដល់បច្ចុប្បន្ននេះ គឺជាទឹកដី និងជាកេរដំណែលដ៏ពិសិដ្ឋរបស់ប្រជាជន និងព្រះរាជាណា​​ចក្រកម្ពុជាបុរាណយ៉ាងពិត​ប្រា​កដ។

ខាងលើនេះ ជាប្រការដែលបង្ហាញឲ្យឃើញថា នៅក្នុងខេត្តមួយចំនួនរបស់ថៃបច្ចុប្បន្ន ដូចជា ខេត្តចន្ទបុរី, ត្រាត, បច្ចិមបុរី, ស្រះកែវ, នគររាជសីមា និង សុរិន្ទ្រជាដើម ដែលមានជនជាតិខ្មែរកំពុងរស់នៅ ហើយថែមទាំងរក្សាបានភាសាខ្មែរ ដែលស្ថិតក្នុងអម្បូរមន-ខ្មែរ និងប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់ដូនតាផង គឺជាទឹកដីខ្មែពិតៗ ៕

----------------------------------

ដោយ៖Ny Watthanak

ប្រភព៖ បណ្ឌិត មីសែល ត្រាណេ

មាតុភូមិខ្មែរ ជាទីស្នេហា a post.

September 28 at 4:29 PM

តើសៀម-ថៃបានលេបត្របាក់យកខេត្តខ្មែរអស់ប៉ុន្មាន? How many city that Thailand was rob from cambodian,

ny wattanak

ខ្ញុំរីករាយ នៅពេលដែលបានឃើញអត្ថបទដែលខ្ញុំបង្ហោះនៅក្នុង page"កំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រខ្មែរ" ត្រូវបានកូនខ្មែរយកទៅផ្សព្វផ្សាយបន្ត បើទោះបីជា ពួកគេមិនបានយោងប្រភពក៏ដោយ។

m.facebook.com-story.php?story_fbid=637391109758474&id=504240103073576